د). توٚرکمنصحرادا خاص ایرکی دؤرأن یادیگأرلیک لر «چوپان آتا» و «خالدنبی»:

تورکمنصحرادا خالدنبی سنان حضرت لری نینگ موزه لئیی

تورنتو – د. خانگلدی اونق: شو ماقالانی 1998-نجی یئل لاردا تورکمنستان علم لار آکادمیاسئندا ایشلأن دؤوریم، اؤز دوکتورلئق ماتریال لارئما غوشوپ دئم. شو گونلر کأبیر نأبللی گویچ لرینگ طاراپئندان تورکمنینگ بو قادیمی موزه لئیی نی بوزماق ماقصادی بیلن، تورکمن یأدیگأرلیک لرینه بی پروای لئق بیلن اوت بریأرلر. شو مئناسئباتلی بیز شو علمی ماقالامئزدا حورماتلی اوقئجی لارئمئزئنگ دئققاتئنی شو یأدیگأرلیگینگ قادئمئیتینه چکیأریس!
… «بو اؤویلیأچیلیک لردأکی قبورلارئنگ باشئندا غویولان، یوٚزینینگ یازغئسی زامانئنگ گچمگی بیلن بوزلوپ غالان باشی قوپبالی توٚرکمن بؤروٚک شکیللی داشدان یاسالان آدام لار، اؤزبولوشلی یکه – تأک معنی لی خأصیّته ایه دیر». …

متن: اؤرأن اییرکی دؤورینگ مدنیّتینی اؤزینده ساقلاپ غایدان، شو گوٚنکی گوٚنلریمیزه گلیپ یتن، توٚرکمن صحرانئنگ یادیگأرلیک لری نینگ ایکی سانی سی حاقدا یادلاپ گچمگی ماقول بیلیأریس.

اسلام دینی نینگ دوٚرلی آقئم لارئندا اؤویلیألره، ائمام لارا هم عالئم – علمالارا سئغئنماق لئغی خاص اهمیّتلی آلئنئپ بارئلئپ دئر. بیله کی میللت لر بیلن بیر خاطاردا توٚرکمن لر هم گچمیشینگ دوٚرلی جوٚموٚشینده یاغشی زادالارئنگ هم اؤویلیألرینگ یاتان توٚربه سینی زیارات ادیپ، اولارئنگ اوٚستوٚنه گوٚنمذلر دیکلدیپ دیرلر، سئغئنماق اوٚچین اولاری ائمامزادالارا اؤویریپ دیرلر. اؤز سئغئنان یاغشی زادالارئنی شیله حورماتلاماق بیلن اؤزلرینه بییک بیری باردان شئپاغات تالاپ ادیپ روحیّت لرینه گینگلیک سالئپ دئرلار.

بارئپ IX عاصرلاردان باشلاپ اسلام دوٚنیأسی نینگ دوٚرلی کوٚنجک لرینده حؤکوٚمروانلئق یؤردن توٚرکمن پادشالئق لاری هرسی اؤز واقتلی – واقتئندا ماوی آسمانا باشئنی دیکیپ دوران آل – یاشئل گوٚنمذلر هم مینارالار دیکئلدیپ، یادیگأرلیک سالدئرئپ دئرلار. شولارئنگ بیری خالدبن سنان حضرت لری نینگ، بوٚتین یئل بویونچا توٚرکمن لرینگ و بیلکی سیاحاتچی لارئنگ زیارات مکانی بولان یادیگأرلیگی بولوپ دوریار. حضرت خالدبن سنانئنگ آدی خالق آراسئندا «خالدنبی» دییلیپ هم یؤرگوٚنلی دیر.

Advertisements

زمینه تئوریک نمایشنامه تراژدیک «آخرین سلطان توٚرکمن»

سلطان یعقوی بیک توٚرکمن آخرین سلطان ایران تورکمنی

قسمت دوّم: ژانر مورد نیاز جهت تنظیم بستر تئوریک نمایشنامه «تراژدی یعقوب سلطان»

تورنتو – پژوهشگر تاریخ و ادبیّات: دکتر خانگلدی اونق: جمع آوری مواد این نمایشنامه، با تکیه بر اطلاعات عمومی انجام گرفته و اعداد داده شده در متن به صرف مرجع منابع اینترنتی از نت ورک با تلخیص و حقیقت نگاری اطلاعات با تکیه بر منابع محقّقین طراز اوّل دنیا از جانب طراح پروژه، نویسنده این سطور داده شده است. …

حضور سلطان یعقوب در صحنه سیاسی تاریخ ایران توٚرکمنی – سلطان یعقوب بیگ فرزند برومند اوزین حسن پادشاه دودمان آق قویونلی بود که پس از مرگ برادرش سلطان خلیل در ۸۸۳/ق. – ۱۴۷۸/م. به سلطنت رسید. وی در زمان سلطان اوزین حسن در تمام جنگ ها در کنار پدرش حضور داشته و در قشون فوج وی همیشه پیروز و پیشگام بوده است.

در زمان او مرزهای سرزمین آق قویونلی همان مرزهای هنگام مرگ اوزین حسن بود. فضل الله بن روزبهان خنجی در کتاب عالم آراای امینی از او به عنوان جانشین شایستهٔ اوزین حسن یاد کرده است.[۲] مورخان او را به دانش ‌پروری و شاعر نوازی و فرهنگ دوستی ستوده‌ اند. همچنین وی شعر نیز می سروده است.

در زمان فرمانروایی او، الوند بیگ فرزند خلیل در شیراز و کؤسه حاجی، از اعیان بایندریه، در اصفهان شورش کردند که هر دو سرکوب شدند. در دورهٔ فرمانروایی یعقوب، آشوب شیخ حیدر فرزند شیخ جنید که به قتل او منتهی شد، از نظر سیاسی، بزرگترین تهدید کشور محسوب می‌شد. سلطان توٚرکمن برای مقابله با قشون متشکل از مریدان شیخ حیدر، فوج توٚرکمنان چرکز را گسیل میدارد. شیخ حیدر در این جنگ کشته می شود.

پس از شورش شیخ حیدر و کشته شدن او، سلطان یعقوب فرزندان خردسال او را به نام سلطان علی، ابراهیم میرزا و اسماعیل میرزا هم با مادرشان عالمشاه بیگم که خواهر یعقوب بیگ بود، به امر او به قلعه استخر فارس تبعید می شوند که برای مدتی طولانی در آنجا ماندند. پس از مرگ شیخ حیدر توطئه قصدجان سلطان از جانب بازماندگان مرید وی با پیشقدمی وزیر میرآخوری دنبال می شود.

زمینه تئوریک نمایشنامه تراژدیک «آخرین سلطان توٚرکمن»

سلطان اوزین ائسئن (حسن) تورکمن

قسمت اوّل: ژانر مورد نیاز جهت تنظیم بستر تئوریکی «تراژدی یعقوب سلطان»

تورنتو – پژوهشگر تاریخ و ادبیّات: دکتر خانگلدی اونق: جمع آوری مواد این نمایشنامه، با تکیه بر اطلاعات عمومی انجام گرفته و اعداد داده شده در متن به صرف مرجع منابع اینترنتی از نت ورک با تلخیص و حقیقت نگاری اطلاعات با تکیه بر منابع محقّقین طراز اوّل دنیا از جانب طراح پروژه، نویسنده این سطور داده شده است.

دودمان آق قویونلی ها: اوزین حسن /۱۴۷۸ – ۱۴۵۳/ • سلطان خلیل /۱۴۷۸/ • سلطان یعقوب /۱۴۹۰ – ۱۴۷۸/ • سلطان بایسنقر /۱۴۹۲ – ۱۴۹۰/ • سلطان رستم /۱۴۹۷ – ۱۴۹۲ • سلطان احمد /۱۴۹۷/

اوزین حسن – اوزین حسن آق ‌قویونلی /۱۴۲۳– ۱۴۷۸/ یکی از مقتدرترین سلاطین سلسله تورکمن های آق قویونلی بود که به ایران، عراق و شرق آناتولی بیست و پنج سال حکومت کرد. وی پدر بزرگ شاه اسماعیل اول از طرف مادری بود.

نقل قول تورکمنی: /»یگن اوجی یاغی دئر، ینه ده بولسا غاوی دئر! / ترجمه: «مرکز بلایا خواهرزاده است، بازهم او نزد ما محبوب است!/» پی آمد این «محبوب بودن» را در حادثه سلطان یعقوب می بینیم!

یکی از نقل قول هائی است که در بین تورکمنان تا به امروز باقی مانده و رواج داشته، همین مَثَل بوده است. به نظر می رسد، این نقل قول ها بر بستر چنین وقایعی بوجود آمده باشد که در اینجا شیخ اسماعیل پسر شیخ حیدر که خواهرزاده فرزندان اوزین حسن محسوب می شود، در نهایت بر علیه دائی هایش یعنی حکومت آق قویونلی ها قیام می کند. وی پسر دختر سلطان اوزین حسن یعنی «حلیمه بیگم /عالمشاه بیگم یا مارتا/» همسر شیخ حیدر است که در واقع نوه دختری سلطان محسوب می شود. چنانکه مقتدرترین حکومت سنی تورکمن، دولت باشکوه آق قویونلی ها، به دست وی که میراث دار سلسله طریقه مرشدی که از شیخ صفی الدّین تا شیخ جنید و به این سوی تا شیخ حیدر، طی «اصول تقیه» به ارث برده شده است، در قیام یاغی ظاهر می شوند، و به دست آن ها دولت جلال و جبروت توٚرکمن سرنگون می گردد! وی با قصی القلبی تمام اوّلین حکومت شیعه را در سراسر ایران حاکم می گرداند و در این راه جنایات، کشت و کشتارهای وسیعی در سراسر ایران توٚرکمنی راه می اندازد.

شعری زیبا از یکی از دوستان محبوب در اینستاگرام

د.خ.اونق: یکی از دوستان صمیمی و محبوب نعیمه عزیز این شعر بسیار زیبا و شیوا را به افتخار اثر هنریم ام در کامنت اینستاگرام برایم اهداء نموده اند. این شعر چنان متناسب با موضوع نقاشی بود که حیف دیدم آن را منتنشر نکنم و از وی قدردانی نکنم. .. بدینوسیله از نعیمه عزیز ضمن قدردانی این قطعه شعر به یاد وی سرفصل آثار هنریم باقی خواهد ماند.

تیکینچی غئز

عشق شوری در نهاد ما نهاد،
جان ما در بوته سودا نهاد،
گفتگوئی در زبان ما فکند،
جستجوئی در درون ما نهاد.

داستان دلبران آغاز نمود،
آرزوئی در دل شیدا نهاد،
قصّه خوبان به نوعی باز گفت،
که آتشی در پیر و برنا نهاد.

عقل مجنون در کف لیلی سپرد،
جان وامق در لب عذرا نهاد.

کتاب «ارواح پیش از طلوع» – دکتر راحیم اسئنف

کتاب «ارواح پیش از طلوع

د. خ. اونق:

کتاب «ارواح پیش از طلوع»

این اثر که با عنوان «ارواح پیش از طلوع» نامیده شده است، مربوط به گروهی از سربازان ارتش سرخ است که به رهبری چکیست آمانلی بلد، آن ها از یک اردوگاه پارتیزانی به سوی دیگر منتقل می شوند تا خان را فریب داده آن  یوزباسماچی جنید خان را به سوی بلشویک ها هدایت کنند و وانمود کنند که جنبدخان آن یوزباشی خودرا برای پیوستن به بلشویکها فریب داده است. …

با این حال، جنید خان، با کشاندن چکیست آمانلی به یک دام، دستور می دهد او را همراه با همسر و فرزندانش به قتل برسانند. …

راحیم اسنف «ارواح پیش از طلوع». –

… از مجموع وقایع رخ داده در طول مبارزه طبقاتی در ترکمنستان در دهه ۱۹۲۰-۱۹۳۰، تصویری چند بعدی از این مبارزات ارائه می دهد که آن رخدادها مقارن با شکست باند های باسماچی ها یکی پس از دیگری بوده است.

جزئیات بیشتر در مورد  این کتاب را می توانید از سایت livelib.ru دریافت دارید…

یاغشی مأمدینگ قوشغولاری بارادا کأبیر بللیک لر

تصویر جنبه تزئینی دارد

 تورنتو – د. خ. اونق: قیات خان و اونونگ اوغلی یاغشی مأمدینگ باشدان گچیرن حادیثالاری باراداقی حکایالار دیسنگ غئنانچلی. بو حادیثا شیله عامالا آشیار: اوندا قیات خانی و اونونگ اوغلی یاغشی مأمدی ایران شاه سی محمدشاه قاجار اورسلارا پارا بریپ توتدئرئپ، اول گؤرگیلی لر عمرینی زندان دا گچیریپ قیات خان تفلیسینگ تۆرمه سینده گؤرجی کؤر بولوپ دونیأدن گیدیأر.. یاغشی مأمد بولسا ایلکی وارونژ سونگ سانکت پترزبورگ تۆرمه لرینده ساقلانئپ، اول هم شول یرلرده دۆنیأدن گیدیأر. بیز شو مقالادا یاغشی مأمدینگ قوشغولاری نئنگ صونغات درجه سی و اونداقی تندنسیالار بارادا، دوروپ گچیلینگ! …

… علئم جمغئیت چیلیکده، عاداتچا، تاریخ ادبیات بیلن ادبیات بولسا تاریخ بیلن دوٚشیندیریلیأر؛ دیئن پأهیم بار. بو پأهیم^*، آصلئندا، فرانسیانئنگ بئیک یازئجی سی و. گیوگو /В. Гюго/ دگیشلی بولوپ دئر. و. گیوگو تاریخئنگ و ادبیاتئنگ بیری – بیرینه غاتناشئقلاری حاقئندا یادلایارقا دینگه اولارئنگ بیری – بیرینی دوٚشوٚندیریأندیک لری حاقدا دأل، ایسم اولارئنگ بیری – بیری نینگ اوٚست لرینی یتیریأندیک لری حاقدا هم نئغتاپ دئر. اینه، ایندی شو پأهیم هم یاغشی مأمدینگ تاریخی شخص حؤکموٚنده و صونغاتا دوٚشینن شاعیر حؤکموٚنده طألئعینی اؤورنمک ایشینده حاقئقات بولوپ چئقدی. شو نوکدای ناظاردان^* هم بیز تاریخی گؤزلگلر و دگیشیرمه لر بیلن بیر واقتدا یاغشی مأمدینگ تأزه تاپئلان ادبی یازغی لارئنی هم اوقئجی لارا هؤدوٚرلمک چی بولیارئس. بو ادبی یازغی لار توٚرکمنستان اس. اس. ار – ینگ علم لار آکادمیاسی نئنگ مختومقلی آدئنداقی دیل و ادبیّات اینستیتوتی نئنگ قولیازمالار فوندی نئنگ (ин. 51.)  بوقجاسئندا ساقلانیار. بو یازغی لار یاغشی مأمدینگ توٚرمه ده اوزاق واقتئنگ دووامئندا آلئپ باران چپر – ادبی یازغی لاری دئر. علمی جمغئیت چیلیگه، اوقئجی لار کؤپچیلیگینه ایلکینجی گزک هؤدوٚرلنیأن بو قوشغولارئنگ و ادبی بیان لارئنگ ایده یا و چپرچیلیک قئماتئنی آچماق لئغا و اولارئنگ توٚرکمن پوُاِزیاسی نئنگ تاریخئنداقی خئذماتئنی هم رولونی کسگیتلمک لیگی، اولارا باها برمکلیگی ادبیات تاریخچی لاری نئنگ پایئنا غوییارئس. اولاری دولی اؤورنمک و علمی تایدان نشیر اتمک ایشی بولسا، تکستولوگ لارئنگ ایشی دیگی اوٚچین بیزدن غئرادا غالیار. یؤنه بو کیتاپدا یاغشی مأمدینگ اثرلری نینگ ایلکی گزک نشیره هؤدوٚرلنیان دیگی اوٚچین، علمی جمغئیتده و اوقئچی لار کؤپچیلیگینه دوٚشنیکلی بولار یالی، اونونگ ادبی میراثی حاقدا، اونونگ قولیازماسی نئنگ یاغدایی، اونداقی ادبی بؤلکلر، شئغئرلارئنگ ترتیبی، اونداقی ماتریال لارئنگ تاریخی بیان لار بیلن اوتغاشئپ گلشی، حاتدا، شاعیرئنگ اؤز ایچکی ایده یا غارشی لئق لاری و خاط لاری حاقدا کأبیر بللیک لر، مگرم، پئیدالی بولسا گرک. …

اجمالی بر موسیقی دوتار توٚرکمنی و معرّفی یک اثر

جلد بیرونی کتاب موسیقی دوتار

تورنتو – دکتر خانگلدی اونق: (نشر دوّم در مدیا سایت)

«ساز «دوتار» قبل از پذیرش اسلام به منزله معجزه آئین اوغوزی «تکتانگری» محسوب می شده است. مبلغ آن ”قورقوت آتا“ می باشد. این اثر در دوره های مختلف تاریخ جهت آموزش فرزندان و جوانان اقوام تورک مورد بهره برداری قرار می گرفته است!» (فایل پی دی اف این اثر را می توانید از اینجا دریافت دارید!)

مقدمه: موسیقی علاوه بر تغذیه روح و روان انسان، بیانگر خیلی از حوادث و رخدادهائی است که جهت ماندگاری و ثبت آن در اذهان عمومی، هنرمندان و دست اندرکاران احساسات درونی و دراماتیک خود را بر روی مقامات موسیقی سازی و آوازی، خلق و ضبط نموده اند. از این جهت در محتوای موسیقی هر ملّتی بیان روحی و روانی خیلی از حوادثی را می بینینم که در تاریخ اجتماعی انسان ها رخ داده است.

در مورد موسیقی دوتار در فرهنگ اطلاعات عمومی مربوط به زبان فارسی، بشرح زیر توضیح داده شده است:

موسیقی دوتار تورکمنی به اشکالی از موسیقی اطلاق شده است که در بین اقوام تورکمن ایران، جمهوری ترکمنستان و افغانستان و احیاناً سایر ترکهای کشورهای دیگر رواج دارد.

جلد بیرونی سمت راست کتاب

علاوه بر این ها در بین سایر اقوام در افغانستان و ایران نیز رواج دارد. امروزه حوزه‌های نواختن دوتار عبارتند از، شمال خراسان در شهرهای؛ قوچان، بجنورد، شیروان، اسفراین و درگز و جنوب و شرق خراسان در شهرهای نیشابور، تایباد، بیرجند، تربت جام، کاشمر و سرخس و سبزوار و نواحی ترکمنصحرا در شمال شرق ایران از جمله استان گلستان و شمال غرب خراسان، همچنین برخی مناطق استان مازندران نیز مورد کاربرد دارد.

این ساز در نواحی مختلف، با اندکی تغییر در شکل و نحوه نوازندگی متمایز می گردد. انواع دوتار در محدوده مرزهای جغرافیایی ایران به «دوتار خراسان» با دو گونه شمال و جنوب، «دوتار ترکمن» و «دوتار مازندران» حتّی به «دوتار بغداد» نیز تقسیم شده است.

کل ساز و نحوه در دست گرفتن و سبک نواختن در شمال و جنوب خراسان تا حدودی با هم متفاوت است. مردم مناطق خراسان قصه‌ها و داستان‌های خود را در قالب آهنگ‌هایی زیبا سینه به سینه به نسل‌های کنونی منتقل کرده‌اند. اگرچه دوتار در شرق خراسان از تربت جام، تایباد و ترکمنصحرا سرچشمه می‌گیرد.

همچنین در شهرهای نواحی شمال ایران، استادان و نوازندگانی را در نوازندگی ساز دوتار در خود پرورش داده است. این ساز در بین هنرمندان زبده دوتار نواز در ترکمنصحرا و ترکمنستان در بین همه تیره های ترکمنها، اعم از یموت های توٚرکمنصحرا و داش اوغوز، تکه ها، ارسأری ها،  سالئرهای توٚرکمنستان و سالورهای تربت جام و نیز در شرق خراسان دوتار ترکمنی می‌نوازند. از جمله هنرمندان ترکمنصحرا که در حال حاضر دست اندکار نوازندگی هستند، عبارتند از:

تورکمن دیلی نینگ لینگوئیستیک دوغروسیٛندا الیپبیی یازو فورماسی

لینگوئیستیک

د. خانگلدی اونق: (فارسچا – توٚرکمنچه)

معضّلی با اشکال «ائـ /ы – y/» و «ه-اِ/ائـ/» در روش نوشتاری حروف توٚرکی – توٚرکمنی؛

(کالبد شناسی) چاکنای، دهانه‌ی حنجره، گلوتز؛ Glottis، Vacknay: Vake: – واکه، مصوت، حرف صدادار (در انگلیسی): a و e و i و o و u و گاهی  y…

الیپ بی گلیشیگینده ایلکینجی گؤزاؤنگوٚنه توتمالی زاتلاریٛنگ بیری عاراپ – پارس الیپ بیی نینگ اساسیٛندا بریلن حارپ لاردان باشغا آرتیٛق بلگیلرینگ کأبیرلری بو حارپلیٛق یازیٛلیٛش استیلینه غابات گلمه یأر. اول بو الیپ بیینگ ایچکی اصولیٛندان داشلاشدیٛریار و اوقیٛجی نیٛنگ تیز یاداماغیٛنا گتیریأر. ایکینجی بیر طاراپدان هم متن بولسا بیر گلشیک سیز چیٛزولارا اؤوریلیأر، هم – ده یازو انجاملاردا بریلن همه عمومی شکیل لردن آرتیٛق حرکت لری اؤز اساسی الیپ بی یازوویٛنگا گیریزمک لیک، اقتیٛصادی باباتدان هم صارپالی دأل.

هیجری ییٛلی نیٛنگ ایلکینجی یوٚز ییٛل لیٛغیٛندا عاراب لار طاراپیٛندان ایران پادشالیٛغی داغادیٛلاندان سونگ، پارس دیلی هم بیر خاطاردا پس درجأ دوٚشیأر. اسلام دینی نیٛنگ دیلی حؤکموٚنده عاراپ دیلی حؤکوٚم سوٚریأر. عاراپ دیلی و مدنی یازوی هم فیلوسوفیکی دیل بایلیٛغی بولماندیٛر. اسلام دینی آرالاشماسیٛندان اؤنگ، توٚرک دیلی و اونونگ اوی – فیلوسوفیاسی گوٚندوغاریٛنگ هایباتلی بای ادبی، مدنی و فیلوسوفیکی بازاسیٛندان یوٚکوٚنی یئتیرئن دیل و ادبیات بولوپ دئر. محمود کاشغارلی نیٛنگ دؤوریندن باشلانان عاراپ – پارس دیل توٚرگینله شیگینه توٚرکی دیللی عالیٛم لاریٛنگ غاتناشماغی بیلن بو ایکی دیلی توٚرکی دوٚیپ سؤزلریندن شول دیل لرینگ حاسابیٛنا /توٚرکی سؤزلری قارضیٛنا دأل – ده، کانفیکاسیا یا – دا «expropriation» قادا – دا (سلب مالکیت، مصادره، غصب)/ بای لاشدیٛرما پروسه سی عمله گلیأر. توٚرکمن سلجوق ایمپریاسی نیٛنگ دین بایداغیٛنی گؤتریپ اسلام دوٚنیأسی نینگ نای باشی سیٛندا اوتوراندان بئیلأک بو تاپغیٛر خاص گوٚیچلنیأر. حأضیرکی عاراپ – پارس دیل لریندأکی توٚرکی سؤزلری خاسابا آلساق، اوندا 35% – 40% گؤتریمینی اؤز ایچینه آلار.

کلاسیک عاراپ – پارس (کعفـ./کعپـ.) توٚرکی – توٚرکمنچه یازولاردا غازانیٛلان مدنی قیٛماتلیٛق لاری قورامالی و بیرنأچه ساناردان آز میلت پارازلارئنگ، کؤره – کؤرلیک و قالپلیٛق بیلن بو ایکی قئماتلی دیلینگ غارشی سیٛنا آیدیان زاتلاریٛنا غارامازدان، عربچا هم پارسچا دیل و ادبیات لاری بیزینگ پاتانسیال بایلیٛغیٛمیٛزدیٛغیٛنی یاد دان چیٛقارمالی دأل. بو ایکی دیلینگ ایچینده بیزینگ تاریخیٛمیٛز، ادبیاتیٛمیٛز و بارلیٛغیٛمیٛز یاتیٛر. توٚرکی، عاراپ و پارس دیل لری تاریخدا بیری – بیری بیلن غالتاشان دیل لر. اوندان گؤز یومساق اوندا بیز کؤپ زادی ییتیرئریس. …

آشنایی با اثر پروفسور مختوموویچ رحیم اسنف کتاب «امپراطوری سرخ /پادشاه سرخ Красный Падишах/»

«پادشاه سرخ Красный Падишах»

تورنتو – د. خ. اونق:

رمان جدیدی است از پروفسور رحیم اسنف در مورد وقایع غم انگیز اولین رئیس جمهور ترکمنستان ندربای آیتاکوف /Nedirbaya Aytakova/، که به صورت رمانی دراماتیک به عنوان «امپراطوری سرخ /کراسنی پادیشاخا- Красный Падишах/»، به شکلی زیبا به رشته تحریر درآمده است. این اثر در پس زمینه ای از واقعیت های تاریخ ترکمن در اوایل قرن بیستم که مربوط به حوادث تراژدیک و دردناک تاریخ اتحاد جماهیر شوروی در سال های 1920-1930 قرن بیستم نیز می شود، به تحریر درآمده است.

وی از یک روستای دور افتاده مانگغئشلاق /Maňgyshlak/، فرزند ماهیگیری توٚرکمن در سواحل دریای خزر بوده است. از خانواده آیتاک /Aytach, Айтак/. وی یکی از معدود شخصیّت هایی است که در آن شرایط بطور مداوم در پی دانش اندوزی بوده است. وی به دنبال بهبود سرنوشت و اوضاع سیاسی – اجتماعی مردم خود، با صداقت تمام معتقد به نظام شوروی شده بود. وی احقاق حقوق ملت اش را در این باور می دانست. آن ها، همچون خیلی از شخصیّت های نسل خود شکوفا درخشیدند و لیکن، طبق آمار – ارقام های واضح رژیم جدید (امپراطوری سرخ در قبال امپراطوری سفید که در زبان عامیانه مردم تورکمن «آق پادشاه /تزاریسم/» و قزئل پادیشاه دوره حاکمیّت شوروی بوده است)، آنها قربانی وحشت آفرینی های استالین شدند.

زندگی، آثار و فعالیت های نویسنده نامی ترکمن اسنف رحیم مختومویچ

رحیم اسنف مختومویچ

تورنتو – د.خ. اونق – 22/م ژوئن 2017:

چنانچه از نویسندگان ترکمن در دوره شوروی و چه در ایّام استقلال یادی شود، مختومویچ رحیم اسنف (حسن اف) از جمله برجسته ترین نویسندگان و شخصیت های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی زمانه خود بوده است. وی از توٚرکمنان یوموت، از غرب تورکمنستان (یومودستان) می باشد. کهنه سربازی از دوران جنگ جهانی دوّم (جنگ میهنی سالهای 1941-1945)، است. یکی از اعضای اتحادیه نویسندگان روسیه، عضو هیئت تحریریه روزنامه «ادبی روسیه» بوده است.

نویسنده خلق تورکمنستان مختومویچ اسنف مقیم عشق آباد و در یک خانواده پر مشغله تورکمن که در شمار سربازان قدیمی بازمانده از دوران جنگ جهانی دوم و جانباز محسوب می شده است، می باشد. وی پس از اتمام دوره سربازی وارد دانشگاه دولتی توٚرکمنستان شد. پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه دولتی، دوره نامزدی علوم را نیز باتمام رسانید. پس از طی این درجه علمی وی سردبیر رادیو جمهوری تورکمنستان شوروی سوسیالیستی عشق آباد، خبرنگار /کرریسپندت/ در دفتر اطلاعات شوروی (АПН – Агентство Политических Новостей)، به عنوان خبرنگار روزنامه «پراودا» و وزیر فرهنگ ج. ش. س. ترکمنستان و به عنوان دبیر اوّل اتحادیه نویسندگان (СП СССР/союз писателей СССР/) شوروی کار و فعالیت داشته است، هم این طور رئیس انجمن دوستی و روابط فرهنگی با کشورهای خارجی ترکمنستان، رئیس کمیته صلح انتخاب شده است. همچنین وی در سال 1990 به عنوان محقق ارشد در انستیتو پژوهشی تاریخ آکادمی علوم ترکمنستان (АН ТССР) کار می کرده است.

نگاهی کوتاه به تاریخ تورکمنصحرا در اوایل قرن بیستم

پرتره عثمان آخون

Краткий взгляд на историю начала ХХ века у Туркменсахpа

تورنتو – پژوهشگر د. خ. اونق: با توجه به دوره تحقیاتی اینجانب که مربوط به اعصار XIX-XX/م. «تاریخ معاصر» می شود، در جوار کارهای علمی فوق تخصصی در انستیتو پژوهشی تاریخ در آکادمی علوم ترکمنستان، بخشی از اوقاتم را برای مصور کردن شخصیّت های مربوط به آن دوره صرف نموده بودیم. در این رابطه تعدادی تصاویر قدیمی به دستم رسید که ضمن کار بر روی این تصاویر آن ها را در یک تابلوی نقاشی ضمن بازسازی، به حوادث مربوط به آن دوره نیز پرداختیم. همچنین در این روند پژوهش هایی صورت گرفت که آن را طی کتابچه ای که به وقت خود به صورت کتاب منتشر خواهیم کرد، بانجام رسانیدیم. ذیلاً اهم آنها را در این پست ارائه و فایل پی دی اف آن را می توانید از اینجا دریافت دارید!

رویدادهای این نوشته مربوط به اوایل قرن XX/م. است و آن شامل صفحاتی از تاریخ ترکمن صحراست که در آن اتفاقات سرنوشت ساز و مهمّی روی داده است. در این پژوهش تلاش بر این است که گوشه های تاریک تاریخ ترکمن را با فاکت های زنده همچون تصاویر یافته شده از قهرمانان واقعی آن رویدادها بیان گردد. …

نگاهی کوتاه به تاریخ تورکمنصحرا در اوایل قرن بیستم

¨ مأخذشناسی – اسناد سخن می گویند!
¨چهره های به یادگار مانده در آرشیو خلق—آناگلدی سردار (کلته) معروف به آناگلدی آج
¨ بازسازی تصاویر چهره های ماندگار در تاریخ

¨ معرفی کتاب و مقالات مربوط به تلاقی دو دوره قاجاریان و پهلوی ها

¨ مختصری در مورد عثمان آخون

¨ ببلوگرافی کرنولوژیکی رساله د. منصور گرگانی …

جنبش رهایی بخش در بین ترکمنهای ایران در سال های 1924-1925/م.:

قیام ترکمن های ایران در ماه مه سال 1924 تا یک سال بطول انجامید و در نهایت می توان گفت این جنبش تا ماه مه سال 1925 ادامه داشت. جنبش آزادی بخش ترکمن های ایران تحت لوای استقلال ترکمنستان پیش برده شد. در این رابطه اقدامات دولت ایران بجای حل و فصل این مسئله، با انتقال ایلات و عشایر غیر ترکمن به ترکمنصحرا به سرکوب این جنبش می پردازند.
رئیس شورای بزرگان و سران قبایل به عنوان رئيس جمهور منتخب ترکمن «جمهورباشلئق عثمان آخون» را بر می گزینند (وضعیّت نظامی). عملیات آزادسازی مناطق ترکمن نشین شمال ایران تحت رهبریّت افسران ترکیه: قادیر افندی، مصطفی بیگ، خدایار افندی، مراد بیگ، سلطان پاشا و «خان یمودسکی (لألی خان)» پیش برده می شود.

Исторический словарь от д-р Кадиров Шохрат Ходжакович

Освободительная движение у туркмены Ирана в 1924-1925: восстание Туркмен в Иране (май 1924- май 1925). Освободительная движение под лозунгом туркменской автономии. Был вызван мероприятиями правительства Ирана по переводу кочевых племён к оседлости.

درخشش نام آکادمیک تورکمنستان در صفحات اینستاگرام – پروفسور مراد آنانفس اف

چپ دن، پروفـ. آنانفس اف و د. خ. اونق – خلق آرا کنفرانس – عشق آباد – ۲۰۰۰ی.

آکادمیک پروفسور مراد آنا نفس اف حاقدا غئسغاچا ماغلومات:
د. خ. اونق – تورنتو – وی تا سال ۱۹۸۹ به عنوان ویتسه پرزیدنت آکادمی علوم ‌ترکمنستان، و تا سال ۱۹۹۱ عضو کمیته مرکزی بررسی قانون اساسی #اتحاد_جماهیر_شوروی بود.

وی در نوزدهم سپتامبر ۲۰۱۳ دارفانی را وداع گفت. …

آکادمیک آنا نفس اف ۱۹۸۹ – نجی یئلدان بیلأک علم لار آکادمیاسئندا ایشلأن دۆوری بیله بیر بؤلیمده کأردش بولئپ دئق. شول واقتدان بأری تا ۲۰۰۵ – نجی یئلا چنلی هایسی بؤلیمده – ده بولساق، بیله بیر یرده ایشلأپ غایدئپ دئق. اول حأضیرکی دۆویر تاریخی بارادا منینگ #علم_آتالئق یولباشچی لئغئمی قبول اتدی. من تۆرکمنستان علم لار آکادمیاسئندا ۱۹۹۵ – نجی یئلدا «ایران تۆرکمن لری نینگ مدنیّتی نینگ تاریخی (XIX-XX ع.)» موضوغی بویونچا ایشیمی غورادئم. بو ایشه مراد آقانگ اؤرأن ائخلاصلی زأحمتی هم سینگدی.

اول مرحوم مانگا یاد – دان چئقماجاق «علم آتالئق» وظیفه سینی ‌اچه له دی. علم آتام مراد آنانفس اف – ینگ یادی همیشه لیک تاریخدا غالئپ، یاتان یری یاغتی بولسئن! …

#مراد_آنانفسف #اکادمی_علوم_ترکمنستان #اونق #خانگلدی #قیاتخان #تاریخ #یاغشی_مامد_شاعیر #عشق_آباد #ترکمنصحرا #خوجه_نفس #کومیش_دپه

Akademik Myrat Annanepesowyň «Magtymguly we onuň zamanasy hem Bendilikde ýazylan şygyrlar” kitabyny ýaňy ýakynda köne şrift (klassik arap-pars elipbiýi) – sine geçirdik. Bu kitabyň birinji bölümi «Magtymguly Pyragynyň döwri» we ikinji bölümi bolsa «Bendilikde ýazylan şygyrlar» ady bilen tamamladyk. Bu kitabyň ikinji bölümi «Kyýat han bilen onuň ogly Ýagşymämet hakynda bolup geçýär.

مختومقلی و اونونگ زاماناسی هم بندی لیکده یازئلان شئغئرلار

Стихи написаны в тюрьме пункте

 «Махтумкули и его время также Стихи написаны в тюрьме пункте»

قیات خان (XIX عاصئر) #قیات_خان

د. خ. اونق: …قیات خان XVIII عاصئردا #کومیش_دپه ده یوموت لارئنگ کور طایپاسئندا دۆنیا اینیأر. اول شول دؤورینگ دمیرچی اوستا اچری – ماشغالاسئندان بولانی اۆچین ایشجنگ و ‌ازبر آدم بولوپ دئر. بو حادیثالار قاجارلارئنگ مأمدشاه دؤوری بولوپ دئر.
قاجارلارئنگ مأمدشاه دوری اولار؛ #ترکمن لره چؤکدیر سالغئت سالئپ #جاپاربای ایلاتئی آغئر باسقی آستئندا قویوپ دئرلار.
قاجارلارئنگ ظلومئنا چئدامادئق قیات خان أهلی شای – اسباپ لاری، دنگیز انجام لاری و دمیرچیلیک اوستا آبزال لارئنی آلئپ کومیش دپه دن ایلکی #حسنقلی– #اسنقلی– سونگ بولسا چلکنه گؤچیأر. …

قیات خان – Kyýat han

قیات خان خازار دنگزی نینگ کناریاقا تۆرکمن لری نینگ خاص غورپلی و اولی تأجرینه اؤوریلیپ دئر. اول ایلکینجی گزک تۆرکمن لرینگ وکیلی حؤکمۆنده مشهور #گلستان و #تورکمنچای یورت آرا (قاجارلار بیلن #روسیه دؤولت لری نینگ آراسئنداقی ۱۸۱۳ – نجی یئلدا بولوپ گچن یاراشئق) گپلشیک لره غاتناشیار. شول تاریخی گپلشیک لر تفلیس ده و قاراباغ دا گچیریلیپ مشهور شرطنامالارا قول چکیلیأر…. سونگ لاردا روسییادان گلن کالنین – ینگ یولباشچی لئغئنداقی اکسپدیسیانی قیات خان غارشی آلیار. شول یئلقی غرولان قورلتای، قیات خانئنگ یولباشجی لئغئندا گچدی. اولاری خیوا خانی و ایران حکمدارلاری نئنگ سالیان حاوپئندان غورانماق اوچین ایل بولوپ؛ «اورسیئت دولتینه، تۆرکمن لری اؤز تابعین لئغئنا آلماغئنا خوایئش بیلن یۆزلنیپ دئرلر.». …
…. حاضیر الیمیزده قیات خان و اونونگ اوغلی #یاغشی_مأمد – ینگ باشدان گچیرن حادیثالاری باراداقی کیتابی ترجیمه ادیپ تامام لادئق. … شو اثرینگ پی دی اف فایلینی شو یردن آلئپ، گؤریپ بیلرسینگیز!

پروژه پژوهشی انستیتو تحقیقاتی تبریز و اهداف این برنامه (در سه زبان)

جلد طرح -cover book

(فارسی): اهداف و مقاصد این برنامه پژوهشی عبارت است از: (طرح اول)

1. تحقیقات پژوهشی و ارائه اطلاعات دقیق در مورد قتل هایی که در بین مهاجرین ترکمن ایران در ترکمنستان و اروپا از سال های 1985 تا 2005. اتفّاق افتاده است.

2. حضور مهاجرین متفرقّه و نوجوانان کم تجربه غیر سیاسی ترکمن ایران به ترکمنستان از سال 1985 به بعد.

3. حضور جاسوسان جمهوری اسلامی در ترکمنستان به بهانه مهاجرت.

4. سرنوشت یک مقاله در کنفرانس «خوجه یوسف همدانی» درسال 1381- عشق آباد، در ادامه «مرور بر ادبیَات دوره تورکمانی و طبقه بندی علوم، به بهانه کنفرانس خوجه یوسف همدانی- گزارش ها و مقالات کنفرانس در سال 1381 ش.»

5. آسیب شناسی مهاجرین ترکمن از سالهای 1985 تا کنون…

Научно-исслед – проект и цели этой программы:(Tri-lingual Project)

(На Русскии): Цели и задачи исследования это программы:

1. Управленческие исследования и представили подробную информацию об Убийства, что, среди иммигрантов иранских туркмен в Туркменистане и Европе с 1985 по 2005 год произошло. …